Baby eczeem: soorten, oorzaken en behandeling

Baby eczeem is een verzamelnaam voor verschillende huidaandoeningen die zich kenmerken door rode, droge, schilferende en soms jeukende plekken op de huid van je baby. Het is een veelvoorkomend probleem: naar schatting heeft 15-20% van alle baby’s en jonge kinderen te maken met een vorm van eczeem.

In tegenstelling tot babyacne, dat meestal vanzelf overgaat zonder behandeling, kan eczeem bij baby’s hardnekkiger zijn en vereist het vaak specifieke verzorging. Bovendien kan eczeem jeuk veroorzaken, wat oncomfortabel is voor je kindje.

Er zijn verschillende soorten eczeem die bij baby’s kunnen voorkomen, waaronder atopisch eczeem (constitutioneel eczeem), seborroïsch eczeem (berg) en contacteczeem. De term dauwworm wordt vaak gebruikt voor atopisch eczeem dat specifiek bij baby’s voorkomt.

Verschillende soorten baby eczeem

Atopisch eczeem (dauwworm)

Atopisch eczeem, ook wel constitutioneel eczeem genoemd, is de meest voorkomende vorm van eczeem bij baby’s. Wanneer deze vorm bij baby’s en jonge kinderen voorkomt, wordt het in de volksmond vaak dauwworm genoemd, hoewel het niets met wormen te maken heeft.

Kenmerken van atopisch eczeem/dauwworm bij baby’s:

• Rode, schilferige en droge plekken op de huid
• Komt vaak voor op de wangen, voorhoofd, kinderrug, elleboogholtes en knieholtes
• Veroorzaakt meestal jeuk, waardoor baby’s kunnen krabben
• Kan verergeren en verbeteren in periodes (opvlammingen)
• Begint meestal tussen de 2 en 6 maanden
• Kan gepaard gaan met andere atopische aandoeningen zoals astma of hooikoorts later in het leven

Atopisch verwijst naar een aanleg voor allergische reacties en overgevoeligheid. Baby’s met atopisch eczeem hebben vaak een familiegeschiedenis van eczeem, astma of allergieën. Hun immuunsysteem en huidbarrière werken anders, waardoor de huid gevoeliger is voor irritatie en uitdroging.

Seborroïsch eczeem (berg)

Seborroïsch eczeem is een andere vorm van eczeem die bij baby’s voorkomt, meestal in de eerste drie levensmaanden. Bij baby’s wordt deze aandoening ook wel berg genoemd, vooral wanneer het zich op de hoofdhuid manifesteert.

Kenmerken van seborroïsch eczeem bij baby’s:

• Gele, vettige schilfers of korsten op de hoofdhuid, wenkbrauwen of achter de oren
• Soms rode, schilferige plekken in de luierstreek, oksels of huidplooien
• Veroorzaakt meestal geen jeuk (in tegenstelling tot atopisch eczeem)
• Begint vaak al in de eerste weken na de geboorte
• Verdwijnt meestal vanzelf binnen enkele maanden

In tegenstelling tot atopisch eczeem is seborroïsch eczeem niet gerelateerd aan allergieën. Het wordt waarschijnlijk veroorzaakt door een combinatie van overactieve talgklieren en een reactie op een gist (Malassezia) die van nature op de huid voorkomt.

Contacteczeem

Contacteczeem ontstaat als reactie op direct contact met irriterende stoffen of allergenen. Bij baby’s komt dit minder vaak voor dan atopisch of seborroïsch eczeem, maar het is nog steeds mogelijk.

Kenmerken van contacteczeem bij baby’s:

• Rode, jeukende uitslag op plekken die in contact zijn geweest met de irriterende stof
• Kan blaasjes of bultjes vertonen
• Ontstaat meestal binnen 48 uur na blootstelling aan de irriterende stof
• Komt vaak voor in de luierstreek (luiereczeem) of op de wangen (door speeksel of voedselresten)

Koemelkallergie en de relatie met eczeem

Een koemelkallergie is een allergische reactie op eiwitten in koemelk. Dit is een van de meest voorkomende voedselallergieën bij baby’s en jonge kinderen, waarbij ongeveer 2-3% van de baby’s hier last van heeft in het eerste levensjaar.

Er bestaat een sterke relatie tussen koemelkallergie en eczeem:

• Baby’s met atopisch eczeem hebben een verhoogd risico op koemelkallergie
• Koemelkallergie kan eczeem verergeren bij gevoelige baby’s
• Als een baby met eczeem reageert op koemelk, kan het vermijden van melkproducten de huidklachten verminderen

Symptomen van koemelkallergie kunnen zijn:

• Verergering van eczeem na consumptie van koemelk
• Maag-darmklachten zoals diarree, verstopping, buikpijn of spugen
• Luchtwegklachten zoals een loopneus, hoesten of piepende ademhaling
• Algemene symptomen zoals huilerigheid of slaapproblemen

Als je vermoedt dat je baby een koemelkallergie heeft die het eczeem verergert, is het belangrijk om dit te bespreken met de huisarts of het consultatiebureau. Zij kunnen je helpen bepalen of er een relatie is en advies geven over eventuele dieetaanpassingen.

“Bij onze dochter verbeterde het eczeem aanzienlijk nadat we overstapten op een speciale hypoallergene flesvoeding zonder koemelkeiwitten. Het was een openbaring te zien hoe snel haar huid rustiger werd.” – Esther, moeder van Zoë

Voor moeders die borstvoeding geven en een baby met eczeem hebben die mogelijk reageert op koemelk, kan het zinvol zijn om zelf tijdelijk koemelkproducten te vermijden. Dit moet echter altijd in overleg met een arts of diëtist gebeuren, om ervoor te zorgen dat de voeding nog steeds alle nodige voedingsstoffen bevat.

Oorzaken van baby eczeem

De exacte oorzaak van baby eczeem is niet volledig bekend, maar verschillende factoren spelen een rol:

Genetische factoren

• Familiegeschiedenis van eczeem, astma of allergieën verhoogt het risico
• Bepaalde genetische variaties beïnvloeden de huidbarrièrefunctie
• Baby’s met deze aanleg hebben een huid die minder vocht vasthoudt en gevoeliger is voor irritatie

Omgevingsfactoren

Verschillende omgevingsfactoren kunnen eczeem uitlokken of verergeren:

• Droge lucht, vooral in de winter of in verwarmde ruimtes
• Zeep, wasmiddelen en andere reinigingsproducten
• Synthetische stoffen of wol die direct contact maken met de huid
• Zweet of speeksel dat op de huid blijft liggen
• Temperatuurveranderingen, vooral warmte en zweten
• Tabaksrook en luchtvervuiling

Voedingsfactoren

Bij sommige baby’s kunnen voedingsfactoren een rol spelen:

• Voedselallergieën, vooral voor koemelk, ei, tarwe, soja, noten of vis
• Bij borstgevoede baby’s kunnen voedingsmiddelen die de moeder eet soms reacties veroorzaken
• Introductie van vaste voeding kan soms tijdelijk eczeem verergeren

Het is belangrijk te onthouden dat de oorzaken kunnen verschillen per kind en dat bij veel baby’s meerdere factoren een rol spelen.

Hoe herken je de verschillende vormen van baby eczeem?

Atopisch eczeem (dauwworm)

De kenmerken van atopisch eczeem (dauwworm) kunnen verschillen per leeftijd van de baby:

Bij jonge baby’s (2-6 maanden):

• Rode, schilferige plekken op de wangen en voorhoofd
• Soms verspreiding naar de hoofdhuid, armen en benen
• De luierstreek blijft meestal onaangetast (dit helpt onderscheiden van luieruitslag)

Bij oudere baby’s (6-12 maanden):

• Eczeem verplaatst zich vaak naar de elleboogholtes, knieholtes en polsen
• Jeuk wordt meestal duidelijker merkbaar
• Baby’s beginnen meer te krabben, wat kan leiden tot infecties

Seborroïsch eczeem (berg)

Seborroïsch eczeem heeft andere kenmerken:

• Gelige, vettige schilfers op de hoofdhuid (niet droog en rood zoals bij atopisch eczeem)
• Meestal geen jeuk
• De huid onder de schilfers is vaak niet ontstoken of slechts licht rood
• Komt vooral voor op plaatsen met veel talgklieren: hoofdhuid, wenkbrauwen, achter de oren

Contacteczeem

Contacteczeem is te herkennen aan:

• Scherp begrensde rode plekken op plaatsen die in contact zijn geweest met de irriterende stof
• Uitslag in een specifiek patroon dat overeenkomt met het contact (bijvoorbeeld rond de mond bij reactie op voedsel)
• Snelle verbetering wanneer contact met de irriterende stof wordt vermeden

Behandeling van baby eczeem

De behandeling van baby eczeem hangt af van het type eczeem en de ernst ervan. Hier volgen algemene richtlijnen en specifieke adviezen per type:

Algemene verzorgingstips voor alle vormen van eczeem

1. Hydratatie van de huid:
   • Gebruik milde, ongeparfumeerde bodylotion of crème speciaal voor baby’s met eczeem
   • Smeer de huid minstens twee keer per dag in, vooral na het baden
   • Kies voor producten met ceramiden, die helpen de huidbarrière te herstellen
2. Baden:
   • Bad je baby niet te vaak, 2-3 keer per week is meestal voldoende
   • Gebruik lauwwarm water (niet te heet)
   • Beperk de badtijd tot 5-10 minuten
   • Gebruik milde, zeepvrije reinigingsproducten voor gevoelige huid
   • Dep de huid droog, niet wrijven
3. Kleding:
   • Kies voor zachte, katoenen kleding
   • Vermijd wol en synthetische stoffen die kunnen irriteren
   • Was nieuwe kleding voordat je baby ze draagt
   • Gebruik mild wasmiddel zonder parfum en vermijd wasverzachter
4. Omgeving:
   • Houd de kamertemperatuur gematigd (niet te warm)
   • Zorg voor voldoende luchtvochtigheid, vooral in de winter
   • Stofzuig regelmatig met een HEPA-filter om huisstofmijt te verminderen

Specifieke behandeling voor atopisch eczeem (dauwworm)

1. Medicamenteuze behandeling (altijd in overleg met arts):
   • Hydrocortisoncrème (lichte corticosteroïden) voor opvlammingen
   • Soms calcineurineremmers zoals tacrolimus of pimecrolimus
   • Antihistaminica kunnen helpen bij ernstige jeuk, vooral ’s nachts
2. Preventie van krabben:
   • Houd de nagels van je baby kort
   • Gebruik katoenen handschoentjes of sokjes over de handjes tijdens het slapen
   • Afleiding bieden wanneer je baby begint te krabben
3. Identificatie en vermijding van triggers:
   • Houd een dagboek bij om patronen te ontdekken
   • Test met het elimineren van mogelijke voedselallergenen (in overleg met arts)
   • Let op reacties na blootstelling aan nieuwe producten of materialen

“Voor het eczeem van onze zoon werkte een combinatie van een goede dagelijkse verzorging met veel hydraterende crème en korte periodes met een milde cortisonenzalf bij opvlammingen het beste. Consistent zijn in de dagelijkse verzorging bleek de sleutel.” – Mark, vader van Luuk

Specifieke behandeling voor seborroïsch eczeem (berg)

1. Voor berg op de hoofdhuid:
   • Olie (zoals amandelolie of speciale babyolie voor berg) aanbrengen en laten intrekken
   • Na enkele uren voorzichtig kammen met een zachte kam om schilfers los te maken
   • Daarna wassen met milde babyshampoo
   • Bij hardnekkige gevallen soms speciale shampoo met antischimmelmiddel (op doktersadvies)
2. Voor seborroïsch eczeem elders op het lichaam:
   • Milde hydrocortisoncrème kan worden voorgeschreven
   • Regelmatig hydrateren met ongeparfumeerde lotion
3. Algemene aanpak:
   • Meestal is een conservatieve aanpak voldoende, aangezien seborroïsch eczeem vaak vanzelf verdwijnt
   • Niet te agressief proberen alle schilfers te verwijderen, dit kan de huid irriteren

Specifieke behandeling voor contacteczeem

1. Identificatie en eliminatie van de irriterende stof
2. Hydrocortisoncrème voor tijdelijke verlichting van de symptomen
3. Beschermende barrièrecrème om de huid te beschermen tegen irriterende stoffen (zoals zinkzalf in de luierstreek)

Wanneer een arts raadplegen?

Raadpleeg een arts als je baby een van de volgende symptomen vertoont:

• Eczeem dat niet verbetert ondanks thuisbehandeling
• Tekenen van infectie: toegenomen roodheid, zwelling, gele korstjes, pusvorming of koorts
• Extreme jeuk die het slapen of dagelijks functioneren verstoort
• Uitgebreide uitslag die een groot deel van het lichaam bedekt
• Baby lijkt pijn te hebben of is bijzonder huilerig
• Je vermoedt een allergie als onderliggende oorzaak
• Vocht vasthouden of blaasjes die vocht lekken

Een arts of kinderarts kan:

• De juiste diagnose stellen van het type eczeem
• Sterkere medicatie voorschrijven indien nodig
• Adviseren over eliminatiediëten of verwijzen naar een diëtist
• Allergietesten uitvoeren of voorschrijven
• Preventiestrategieën voorstellen specifiek voor jouw baby

Baby eczeem en de psychosociale impact

Hoewel baby eczeem primair een huidaandoening is, kan het ook een emotionele en sociale impact hebben:

Voor de baby:

• Slaapstoornissen door jeuk en ongemak
• Prikkelbaarheid door chronisch ongemak
• Mogelijk gedragsveranderingen door frustratie en ongemak

Voor de ouders:

• Bezorgdheid en stress om het comfort van hun baby
• Slaaptekort door verzorging ’s nachts
• Schuldgevoelens of twijfels over de verzorging
• Praktische uitdagingen bij het volgen van uitgebreide huidverzorgingsroutines

Het is belangrijk te onthouden dat je als ouder je best doet, en dat eczeem een medische aandoening is die niet wordt veroorzaakt door tekortkomingen in de verzorging. Zoek ondersteuning bij andere ouders in een vergelijkbare situatie of bespreek je zorgen met een zorgprofessional.

“Het eczeem van mijn dochter maakte me in het begin heel onzeker. Ik vroeg me steeds af of ik iets verkeerd deed. Het hielp enorm om met andere ouders te praten en te beseffen dat het gewoon een medische aandoening is die goed behandeld kan worden.” – Lisa, moeder van Emma

Natuurlijke remedies en aanvullende behandelingen

Naast de standaardbehandelingen zijn er enkele natuurlijke remedies die sommige ouders nuttig vinden, hoewel wetenschappelijk bewijs vaak beperkt is:

Potentieel behulpzame natuurlijke middelen:

1. Kokosolie:
   • Natuurlijke antimicrobiële eigenschappen
   • Helpt de huid te hydrateren
   • Gebruik pure, ongeraffineerde kokosolie
2. Havermoutbaden:
   • Kunnen jeuk verminderen en de huid kalmeren
   • Colloïdaal havermout in het badwater (speciaal voor baden)
   • Niet voor geïnfecteerd eczeem
3. Aloë vera:
   • Ontstekingsremmende eigenschappen
   • Kies voor pure gel zonder alcohol of additieven
   • Test eerst op een klein stukje huid
4. Probiotica:
   • Sommige studies suggereren dat specifieke probioticasoorten preventief kunnen werken bij baby’s met verhoogd risico
   • Bespreken met arts voordat je supplementen geeft

Voorzichtigheid geboden bij:

1. Essentiële oliën:
   • Meestal niet aanbevolen voor jonge baby’s
   • Risico op allergische reacties of huidirritatie
2. Kruidenpreparaten:
   • Gebrek aan standaardisatie in producten
   • Mogelijk onbekende interacties met medicijnen

Bespreek altijd alternatieve behandelingen met je arts voordat je ze probeert, zelfs als ze “natuurlijk” zijn.

Preventie van baby eczeem

Hoewel eczeem niet altijd te voorkomen is, vooral als er een familiegeschiedenis bestaat, kunnen deze maatregelen helpen het risico te verminderen:

Tijdens de zwangerschap en borstvoeding:

• Overweeg probiotica tijdens zwangerschap en borstvoeding (bespreken met arts)
• Een gevarieerd en gezond dieet kan mogelijk het risico van allergieën verminderen
• Niet roken tijdens zwangerschap en na de geboorte

Voor je baby:

• Borstvoeding gedurende minstens 4-6 maanden kan het risico op eczeem verminderen
• Geleidelijke introductie van vaste voeding vanaf 4-6 maanden
• Dagelijkse huidverzorging met geschikte hydraterende producten, zelfs voordat eczeem zichtbaar is
• Vermijd bekende irriterende stoffen zoals parfum, harde zepen en wasmiddelen
• Houd de huid schoon en droog, vooral in huidplooien
• Kleed je baby niet te warm om zweten te voorkomen

Veelgestelde vragen over baby eczeem

Helaas is het een uitdagende aandoening

Baby eczeem kan een uitdagende aandoening zijn voor zowel je baby als voor jou als ouder, maar met de juiste kennis en aanpak is het goed te behandelen en te beheren. Of het nu gaat om atopisch eczeem (dauwworm), seborroïsch eczeem (berg) of een vorm van contacteczeem mogelijk gerelateerd aan koemelkallergie, er zijn effectieve strategieën die verlichting kunnen bieden.

Onthoud dat elke baby uniek is en dat wat werkt voor het ene kind mogelijk niet werkt voor het andere. Heb geduld bij het vinden van de juiste behandeling, en aarzel niet om hulp te zoeken bij professionals wanneer dat nodig is.

Door consistent te zijn met de dagelijkse huidverzorging, triggers te identificeren en te vermijden, en tijdig medische hulp te zoeken bij verergering, kun je je baby helpen om comfortabeler te zijn en de impact van eczeem te minimaliseren.

Meer over (de komst van) je baby

Kolven op je werk: praktische tips en je rechten als werkende moeder

Het consultatiebureau: alles wat je moet weten als ouder

Postnatale depressie: als het geluk na de bevalling uitblijft

De geboorteaangifte, een bijzonder moment